Arslanhane Camii
Ankara, Mart 2023.
Zarafet, netlik, sadelik, teknik, pratiklik, güzellik…
Arslanhane, asıl adıyla Ahi Şerafettin Camii tüm bu nitelemelerden fazlasını hak ediyor. Yapım tarihi tam olarak bilinmese de 13. yüzyıl başında yapıldığı tahmin ediliyor. Ahşap dikmeli bazilikal planlı camii, Anadolu’nun en nitelikli ahşap işçiliklerini barındırıyor. Yapıyı zarif, sade, güzel ve teknik detaylı kılan özelliklerinden bazıları; kündekari tekniğinde yapılmış minberi, ahşap dikmeler üzerinde kademeli geçişle birbiriyle bağlantılı ahşap tavanı, bezemelerindeki estetik düzeni ve çini mozaikle alçı kabartma tekniklerinin bir arada kullanıldığı mihrabı.
Yapıyı pratik ve teknik uygulamalı kılansa devşirme malzemelerin ustaca ve çekinmeden kullanılması. Devşirme malzeme kullanımı dönemin koşulları dikkate alındığında çok rasyonel bir çözüm olarak karşımıza çıkıyor. Günümüzde bir Bizans yapısında kullanılan malzemeleri yeni bir caminin yapımında kullanalım desek muhtemelen farklı bakış açıları nedeniyle pek de makul karşılanmaz. Fakat hem Selçuklu hem de Osmanlı Dönemi’nde böyle bir çekincenin olmadığı aksine yeni bir malzemeye ulaşmanın zorluğu karşısında, kullanılmayan eski malzemeleri günümüz deyimiyle sürdürülebilir kılmanın olağan bir tavır olduğu söylenebilir. İstanbul’da da pek çok örneğini gördüğümüz devşirme malzeme kullanımı Anadolu’da da oldukça yaygın. Öyle ki bu malzemelerin kullanımı Ahi Şerafettin Camiinin adının halk arasında Arslanhane olmasında da etkili olmuş. Roma Dönemi devşirme malzemelerinden olan iki aslan figürü duvarda kullanılmış. Bu nedenle halk arasında Arslanhane olarak anılmış. Beni en çok etkileyen bu malzemeleri kullanırken değiştirmek, dönüştürmek, yontmak kaygısında bulunmadan olduğu gibi estetik olduğu kadar rasyonel bir tavırla kullanma eğilimi oldu. Yapının göz alıcı ahşap işçiliği ve çini mihrabı karşısında alınan bu mütevazı tavır da oldukça etkileyiciydi.
Uzun zamandır UNESCO Dünya Miras Listesi’ne yalnızca yapı ölçeğinde değil seri halinde kültür varlıklarının alınması yönünde isteğimiz bulunuyordu. Nitekim bu talep “Anadolu'nun Orta Çağ Dönemi Ahşap Direkli ve Kirişli Camileri" başlığı altında 2023 yılında kabul gördü. Ahi Şerafettin (Arslanhane) Camii ile birlikte Beyşehir Eşrefoğlu Camii (Konya), Sivrihisar Ulu Camii (Eskişehir), Mahmut Bey Camii (Kastamonu) ve Afyonkarahisar Ulu Camii Türkiye’nin Dünya Mirası Listesi’ndeki ilk seri kültürel varlıkları oldu.
